Turbo Lag Nedir? Hava Yönlendirme Valfi –Blow Off Çalışması

Turbo Lag nedir ?  Blow Off Valfi (hava devir daim valfi) Nasıl Çalışır?

Turbo benzinli motorlarda turbo şarjın bastığı hava, hava soğutucudan ve gaz kelebeğinden geçtikten sonra emme manifolduna ve silindirlere ulaşır. Dizel motorlarda gaz kelebeği yoktur, fakat benzinli motorlarda havanın geçişini kumanda eden gaz pedalına bağlı bir gaz kelebeği vardır. Ayrıca benzinli motorlar, dizel motora göre çok daha geniş bir motor devri aralığında çalışır.

Benzinli motorda gaza basılır motor devri yükselir, turbonun dönüş devri ve hava basıncı da yükselir, vites değiştirmek için ayak gazdan çekildiğinde motor devri aniden azalır, fakat turbonun dönüş devri bu kadar hızlı (keskin) yavaşlamaz ve hava basmaya devam eder, ayak gazdan çekildiği için gaz kelebeği çok az açık haldedir ve basınçlı hava gidecek yer bulamaz, bu durumda turbonun kompresör kanatçıklarını ters yönde yavaşlatıcı bir etki yapar (basınç tepmesi), kanatçıklara zarar verdiği gibi, turbo pervanesinin dönüşünü de yavaşlatır. Daha sonra (vites değişiminden sonra) tekrar gaza basıldığında motor devri tekrar artar fakat turbonun hızı azalmıştır, yükselen motor devrine aynı hızda tepki veremez, turbonun etkin olarak hava basabilmesi için devrinin yükselmesi sırasındaki zaman gecikmesine  turbo gecikmesi (turbo lag) denir. Bu durum düz yolda gaz vermeden sürüşten, gaz vermeye geçişte yaşanan motor tepkisinin gecikmesi olarak da gözlemlenir.

Turbo lag (turbo gecikmesi) dışında, basınç tepmesine (fazladan basınç yükselmesine) sebep olan bir başka durum da, yolda giderken ayağın gazdan çekilmesi durumudur. Örneğin yokuş inerken ayak gazdan çekilir, gaz kelebeği neredeyse kapalıdır, motor yüksek devir (örn:2000-3000dev/dk) döndürmeye devam eder, turbo da yüksek devirle döner ve hava basmayı sürdürür. Fakat gaz kelebeği neredeyse kapalıyken hava gidecek yer bulamaz, kompresör kanatçıklarına ters yönde (yavaşlatıcı) etki eden bir basınç tepmesi ve gürültü (ıslık sesi) oluşur. Bu istenmeyen durum da hava devir daim valfi (blow off) sayesinde önlenir.

Hava devir daim (bloww off) valfi: Turboda oluşan turbo lag ve basınç tepmesinin önüne geçebilmek için, hava devir daim valfi (blow off valfi) kullanılmaktadır. Bu valf, gaz pedalından ayak çekildiğinde meydana gelen fazladan hava beslemesini, tekrar hava emiş hattına gönderek, gaz kelebeği (veya motor) ile turbo besleme arasında oluşan ani basınç yükselmesini önler. Böylece turbonun aşırı yavaşlaması, turbo lag, gürültü-titreşim-ıslık önlenmiş, gaz pedalı-motor tepkisi iyileştirilmiş olur.

Hava devir daim valfi; pnömatik-mekanik (daha eski) veya elektronik olarak (daha yeni) kumanda edilir.

Hava devir daim (bloww off) valfinin pnömatik-mekanik olarak kumandası

Bu valf eski nesil araçlarda bir yaylı diyafram valf (vakum tüpü) şeklindedir, yay kuvveti hava çıkış kanalını normalde kapalı tutar. Gaz vermeden sürüşte ve vites değişimlerinde gaz kelebeği kapandığında, gaz kelebeğinin manifold tarafında vakum oluşur, bu hatta bağlı olan hortumla vakum etkisi, vakum tüpüne etki ettirilir ve çıkış kanalı açılır, böylece turbo basma hattındaki basınçlı hava tekrar turbo hava girişine yönlendirilerek basınç yükselmesi engellenmiş olur.

Hava devir daim (bloww off) valfinin elektronik olarak kumandası

Daha yeni nesil araçlarda hava devir daim valfi (hava yönlendirme valfi) bir elektrovalf (selenoid valf) tarafından kumanda edilir.

Sistemin parçaları şunlardır:

Motor kontrol ünitesi (ECU): Hava yönlendirme valfini kumanda eden elektrovalfi (selenoid valfi) kumanda eder.

Hava devir daim valfini kumanda eden selenoid (elektrovalf):  ECU, elektrovalfi kumanda eder, elektro valf, üzerine bağlı olan vakum ve basınç hortumlarının akışını kumanda eder. Basınç veya vakumun hangisinin etkiyeceğini belirler.

Hava devir daim valfi - Hava yönlendirme valfi – DV: Diverter valve: Yaylı yüklü bir diyafram valfir. Turbo basınç hattından bypass kanalını açar veya kapatır. Eğer bu valfe vakum etki ettirilirse kanalı açar, fazla turbo basıncını tekrar turbonun emme hattına etki ettirir. Eğer vakum yerine basınç uygulanırsa kanalı kapatır, bu durumda turbo besleme basıncı olduğu gibi motora gönderilir.

 Motor kontrol ünitesi tarafından kumanda edilen selenoid valf, vites değişimi sırasında veya ayak gaz pedalından çekilerek yapılan sürüşlerde, yönlendirme valfini (DV: Diverter Valve) elektronik olarak kumanda eder, aşırı turbo besleme basıncını ve turbo gecikmesini engeller.