Offset - Kaçıklık Miktarı -Ovma Aralığı Nedir?

Offset - Kaçıklık Miktarı (Ovma Aralığı)

Lastiğin yer ile temas eden (temas yüzeyi) kısmının tam ortasından geçen tekerlek ekseni ile, direksiyon ekseninin (king pim eğimi) zeminde kesiştikleri noktalar arasında bir mesafe oluşur. Buna offset (kaçıklık) denir.

Yine bu mesafe için ovma aralığı tanımı da yapılmaktadır. Ovma aralığı denmesinin sebebi, lastik temas yüzeyinin tam orta noktası ve direksiyonun ekseninin geçtiği nokta arasında kalan lastik mesafesi, dönüşlerde, hızlanma ve frenlemede bir sürtünme (direnç – karşı moment) oluşturur, yüzeye bir ovma hareketi yapmış olur.

(Dikey eksen yere her zaman (90 derece) diktir, tekerlek ekseni her zaman dik değildir ve kamber verilerek değiştirilir.)

Offset - Kaçıklık Miktarının Araca Etkileri Nelerdir ?

Sıfır kamber ve sıfır king pim açısı verildiğinde, offset (kaçıklık) miktarı maksimum olur. Offset (kaçıklık) miktarı arttıkça, direksiyonu döndürmek için gereken kuvvet de artar, direksiyon ağırlaşır, direksiyon kendiliğinden toplamaz. Bu sebeplerle ön düzen açısı ayarlanırken, offset miktarı azaltılır.

Offset (kaçıklık) miktarını azaltmak için, bir miktar king pim açısı ve pozitif kamber verilir. Böylece kaçıklık (offset) azalır ve direksiyon daha kolay döner.

Offset miktarının azaltılmasıyla, yolda tekere gelen darbelerin aniden direksiyon simidini döndürme etkisi de azaltılmış olur. Bunun sebebi, direksiyon ekseni ile tekerlek merkezinin arasındaki bu mesafe sebebiyle, hareket anında bir karşı döndürme kuvveti (karşı moment) oluşmasıdır. Karşı döndürme kuvveti, offset (kaçıklık) miktarı azaltılarak en aza indirilir.

Örneğin araç yolda giderken ve virajdayken frene basıldığında, direksiyonun dönmeye çalışıp düz pozisyona geçmeye çalışması, fazla offsetten (pozitif offset) kaynaklanan bir karşı döndürme kuvveti etkisi sonucudur.

Yine aynı şekilde önden çekişli araçlarda direksiyon karşı kuvveti, direksiyon çevriliyken ve gaza basılınca hızlanırken de ortaya çıkmaktadır (karşı moment). Bu durum sadece direksiyon çevriliyken olmaz, aynı zamanda sert kalkışlarda araç hızlanırken veya patinaj anında, önden çekişli araçların direksiyonunda bir dönme etkisi (karşı moment) oluşur ve direksiyon simidinin kendiliğinden dönmeye çalıştığı görülür.

Bu karşı moment, pozitif offset miktarı azaltılarak, veya sıfır ofsete indirilerek, hatta  negatif offset verilerek en aza indirilebilir. Bu bakımdan, negatif offset (kaçıklık) en ideal ayar denilebilir.

Eğer iki ön tekerleğin king pim açıları farklıysa, bu durumda offset (kaçıklık) miktarı da farklı olacaktır. (Az king pim açısı fazla kaçıklık, fazla king pim açısı az kaçıklık demektir). Bu durumda fazla kaçıklık olan taraf, fazla karşı direnç göstereceğinden araç o yöne çekecektir, yani king pim açısının az olduğu yöne doğru. Aracın bu şekilde çekme yapması, özellikle frenleme ve hızlanmada daha fazla kendini gösterir.

Sıfır Offset (Kaçıklık):Eğer direksiyon ekseni eğimi, tekerlek temas yüzeyinde tekerlek ekseninin tam üstünden geçiyorsa, buna sıfır kaçıklık (sıfır offset) denir (R=0). Frenleme anında ön tekerleklere farklı frenleme kuvveti uygulanırsa (fren sisteminden veya yol şartlarından (ıslak-kuru yol) kaynaklanabilir), araç çekme yapacaktır fakat bu çekme fazla değil hafif bir etkidedir.

Pozitif Offset (Kaçıklık): Eğer direksiyon ekseni eğimi, tekerlek temas yüzeyinde tekerlek ekseninin iç kısmından geçiyorsa, buna pozitif kaçıklık (pozitif offset) denir (R>0). Frenleme anında ön tekerleklere farklı frenleme kuvveti uygulanırsa (fren sisteminden veya yol şartlarından (ıslak-kuru yol) kaynaklanabilir), araç çekme yapacaktır. Aracın çekme miktarı, sıfır ofsetli ön düzene göre daha fazla olacaktır. Tek taraflı frenleme kuvvetinin direksiyonu o yöne döndürme etkisine, bir de pozitif kaçıklık (ovma aralığının) direksiyonu aracın çektiği yöne döndürme etkisi eklenir. Sürücü direksiyonu ters yönde hafif çevirerek aracı düz yolda tutabilir.

Negatif Offset (Kaçıklık):Eğer direksiyon ekseni eğimi, tekerlek temas yüzeyinde tekerlek ekseninin dış kısmından geçiyorsa, buna negatif kaçıklık (negatif offset) denir (R<0). ). Frenleme anında ön tekerleklere farklı frenleme kuvveti uygulanırsa (fren sisteminden veya yol şartlarından (ıslak-kuru yol) kaynaklanabilir), araç çekme yapmaz, düz konumda gitmeye devam eder. Bunu sağlayan şey, negatif offsettir  (ovma aralığı). Çünkü direksiyon ekseni, tekerlek temas noktası merkezinin dış kısmından geçmektedir. Böylece ovma aralığı, çekme yapan tekerleğe zıt yönde moment etki ettirerek, düz tutma etkisi oluşturacaktır.

Offset – Kaçıklık Miktarının Değiştirilmesi – Ayarlanması

Sabit dingilli araçlarda (kamyon vb) bu değerler sonradan değiştirilemez.

Bağımsız süspansiyonlu araçlarda (MacPherson veya çift salıncaklı binek-hafif ticari araçlarda) bu değer değiştirilebilir. Zaten bu kaçıklık kamber ve king pim açıları sayesinde oluşur, bağımsız süspansiyonlu araçlarda kamber ve king pim açıları daha sonradan değiştirilebilir – ayarlanabilir.